آب های مصرف شده در زندگی به نحوی به منابع اولیه بازگردانده می شود ولی اغلب آبی که پس از کاربرد به منابع اولیه خود برگردانیده می شود همان آب اولیه نیست بلکه به صورت مایعی است که علاوه بر تشکیل دهنده های آب مصرفی انتقال دهنده انواع و اقسام موادی است که در زندگی روزمره مورد استفاده انسان واقع شده است.
از مهمترین مواد موجود در آبهای مصرف شده به وسیله انسان می توان به پروتین ها، چربی ها، کربوهیدرات ها، مواد پاک کننده صابونی یا دترجنت ها اشاره نمود. اگر آبهای مصرف شده که به منابع اولیه خود برگردانیده می شود حاصل فعالیتهای صنعتی باشد حاوی انواع ترکیبات شیمیایی که در صنایع مورد مصرف قرار گرفته خواهد بود. معمولا آبهای مصرف شده روزانه بوسیله انسان را که به محیط برمیگردانند، فاضلاب شهری گویند و اگر این آبهای مصرف شده حاصل فعالیتهای صنعتی باشد پساب صنعتی خواهد بود.
در اجتماعات شهری ممکن است فاضلاب به تنهایی یا به صورت مخلوط با پسابهای صنعتی جمع آوری و مورد تصفیه قرار گیرد. گاهی اوقات به منظور احتراز از مشکلات اختلاط پساب و فاضلاب، انجام تصفیه مقدماتی بر روی پساب قبل از اختلاط توصیه می شود. معمولا برای اطلاع از کیفیت فاضلاب شهری یا پساب صنعتی اقدام به نمونه برداری و انجام آزمایشات لازم بر روی نمونه های اخذ شده می نماید. در نمونه برداری که ممکن است ساعتی یک نمونه یا دو ساعت و بالاخره هر چهار ساعت یک نمونه باشد می توان نمونه های اخذ شده را تک تک مورد آزمایش قرار داد و براساس دبی فاضلاب در وقت نمونه برداری و حجمی از آن که برای آزمایش مورد نیاز می باشد از مخلوط نمونه های اخذ شده نمونه واحدی نیز تهیه و مورد آزمایش قرار داد.
تصفیه فاضلاب صنعتی از اهمیت بسیاری برخوردار است، زیرا فاضلاب‌های صنعتی حاوی مواد آلاینده‌ای هستند که می‌توانند به محیط زیست و سلامت انسان‌ها آسیب برسانند. بنابراین، استفاده از روش‌های موثر تصفیه برای حذف این آلاینده‌ها از فاضلاب ضروری است.
روش‌های تصفیه فاضلاب شامل تصفیه شیمیایی، تصفیه فیزیکی، تصفیه بیولوژیکی، استخراج غشاء و استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند اکسیداسیون هوا و فرآیندهای نانو می‌شود. هر یک از این روش‌ها و ویژگی‌های آنها نیازمند بررسی دقیق و مقایسه با یکدیگر هستند.
با تحلیل مزایا و معایب هر یک از این روش‌ها، می‌توان بهترین روش تصفیه را برای هر صنعت انتخاب کرد. همچنین، تأثیرات محیط زیستی و اقتصادی هر یک از این روش‌ها نیز باید در نظر گرفته شود تا بهترین تصمیم برای تصفیه فاضلاب صنعتی گرفته شود.
تصفیه فاضلاب یا پساب در چهار مرحله اساسی زیر انجام خواهد گردید:
الف- تصفیه مقدماتی
ب- تصفیه شیمیایی
ج- تصفیه بیولوژیکی
د- تصفیه و دفع لجن های حاصل از تصفیه
در بیشتر کشورهای جهان به منظور تامین سلامت افرادی که در تماس با فاضلاب یا پساب تصفیه شده قرار می گیرند، فاضلاب تصفیه شده را قبل از دفع یا بهکار بردن در مصارف مختلف با استفاده از گاز کلر یا ترکیبات کلردار ضد عفونی می نمایند.
تصفیه مقدماتی
مهمترین روش های تصفیه مقدماتی فاضلاب و پساب را می توان به شرح ذیل خلاصه نمود:
- حذف مواد معلق درشت شناور که با استفاده از آشغالگیر انجام می شود.
- حذف چربی و روغن از طریق شناور سازی
- حذف مواد دانه ای
- حذف مواد معلق که ممکن است بطور ساده یا با افزودن مواد شیمیایی به فاضلاب انجام گیرد.
- ثبوت مواد قابل تجزیه که به صورت معلق، کلوئیدی در فاضلاب و پساب موجود است از طریق تصفیه بیولوژیکی.
- جمع آوری و تصفیه لجن های حاصل از تصفیه فاضلاب و پساب.
- سالم سازی فاضلاب یا پساب تصفیه شده.
در تصفیه پساب صنعتی نیز مراحل تصفیه مقدماتی به شرح زیر مورد اجرا خواهد بود:
- متعادل ساختن پساب از نظر جریان و ترکیب
- تنظیم PH
- درصورتیکه پساب به تنهایی مورد تصفیه قرار گیرد به منظور فعالیت کامل باکتریها در تصفیه بیولوژیکی و تامین غذای مورد نیاز فعالیت آنها با افزودن دستی مواد غذایی در بخش هوادهی تصفیه خانه انجام گردید.
تصفیه شیمیایی
تصفیه شیمیایی فاضلاب و پساب در موارد زیر به مرحله اجرا درمی آید:
- ته نشینی مواد معلق ریز و کلوئیدی به کمک مواد شیمیایی
- تصفیه شیمیایی فاضلاب شهری
- تصفیه شیمیایی فاضلاب یا پساب صنعتی
مورد اول نیز اغلب درباره تصفیه پساب های صنعتی به عنوان تصفیه مقدماتی قابل اجراست، در موقعی که پساب ها محتوی مواد معلق زیاد باشد یا درمواردی که بخواهند قسمتی از رنگ پساب را قبل از ورود به واحدهای تصفیه بیولوژیکی حذف نمایند، چون بعضی از مواد معلق ریز و کلوئیدی یا مواد رنگی برای ته نشینی زمان خیلی زیادی دارند و گاهی حتی در زمان های چندین روزه نیز از پساب جدا نمی شوند و مخصوصا مواد کلوئیدی به علت دارا بودن بار الکتریکی و خاصیت دفع ذرات هم بار یکدیگر را دائما در محیط فاضلاب یا پساب دارند، تنها وقتی می توانیم این مواد را از پساب جدا کنیم که به وسیله خاصی بار الکتریکی آنها را خنثی کرده باشیم. فلسفه استفاده از مواد شیمیایی در تصفیه شیمیایی فاضلاب نیز بر اصل خنثی کردن بار الکتریکی کلوئیدها با این مواد شیمیایی استوار است. چون بیشتر مواد شیمیایی مورد مصرف در روش تصفیه شیمیایی ترکیبات فلزاتی مثل آلومینیوم و آهن هستند و این ترکیبات درحین هیدرولیز یونهای فلزی با بار مثبت تولید می نمایند این یونهای فلزی خواهد توانست بار الکتریکی مواد کلوئیدی را که بار منفی است خنثی کند و خود به عنوان هسته اصلی گردهم آیی تعداد زیادی کلوئید بی بار عمل نموده و در نتیجه مواد مواد معلقی که قابل ته نشینی است در حوض ته نشینی از فاضلاب جدا شوند.
مواردی از تصفیه شیمیایی فاضلاب:
تصفیه الکترولیتی: این روش شامل استفاده از فرایندهای الکترولیتی برای حذف آلاینده‌ها از فاضلاب است. این شامل استفاده از الکترولیز، الکتروکواگولاسیون و سایر فرآیندهای الکترولیتی است.
تصفیه حرارتی: در این روش، با استفاده از حرارت بالا، آلاینده‌ها از فاضلاب حذف می‌شوند. این روش به عنوان یک روش فرآیند گرمایی استفاده می‌شود.
تصفیه بیولوژیکی
درصورتیکه پکیج تصفیه فاضلاب و پساب و یا تصفیه شیمیایی آنها نتواند فاضلاب تصفیه شده درحد استانداردهای موجود تولید نماید، بایستی تصفیه زیستی به منظور کاهش هرچه بیشتر مواد آلی فاضلاب یا پساب مخصوصا آن قسمت از این مواد که به صورت خیلی ریز و کلوئیدی هستند و تشکیل دهنده درصد عمده ای از آلودگی های فاضلاب و پساب می باشند، انجام گیرد. تصفیه بیولوژیکی پساب ها علاوه بر حذف مواد آلی در کاهش مواد معدنی نیز ممکن است موثر باشد. بدیهی است در تصفیه بعضی پساب های صنعتی چون مواد آلی و معدنی موجود احتمالا کفاف نیازهای فعالبت میکروارگانیسم های موثر در تصفیه بیولوژیکی را ندهد افزودن دستی آن ها به محیط تصفیه ضرورت خواهد داشت. همچنین درصورتیکه در پساب مورد تصفیه مواد سمی برای فعالیت باکتری های شرکت کننده در تصفیه زیستی موجود باشد حذف این مواد قبل از تصفیه بیولوژیکی ضرورت خواهد داشت.
فاضلاب و پساب که منبع مهمی از مواد غذایی هستند می توانند میزبان زندگی و فعالیت تعداد زیادی میکروارگانیسم با شند که فعالیت آنها در تصفیه زیستی فاضلاب قابل توجه است. باکتریها مانند هر موجود زنده دیگری برای ادامه حیات و تکثیر به اکسیزن و مواد غذایی نیاز دارند.
تصفیه بیولوژیکی با لجن فعال:
تصفیه فاضلاب با لجن فعال نوعی از تصفیه بیولوژیکی است. در این روش به جای استفاده از توده های بیولوژیکی (لجن فعال)ثابت که ر روش بستر باکتری بر روی پرکننده های بستر تشکیل می شد از توده های بیولوژیک به صورت ذرات معلق که به صورت دائم در محیط تصفیه فاضلاب در گردشند استفاده می شود. تصفیه با لجن فعال قادر است فاضلاب یا پساب تصفیه شده ای د رحد آب های آشامیدنی تولید نماید. روش تصفیه با لجن فعال روشی است کاملا هوازی زیرا توده های بیولوژیکی که با فاضلاب مخلوط می شوند در حوض هوادهی در تماس دائم با اکسیژن قرار می گیرند، و چون مواد آلی فاضلاب در واحد تصفیه زیستی در تماس با اکسیژن هستند لذا حتی در حوضهای ته نشینی بعد از تصفیه بیولوژیکی که اکسیژن محلول وجود ندارد یا بسیار اندک است احتمال گندیدگی و فساد و درنتیجه پیدایش بوهای نامطبوع وجود نخواهد داشت.
تصفیه فاضلاب های اجتماعات کوچک
معمولا برای فاضلاب های با حجم کم از سپتیک تانک استفاده می شود.سپتیک تانک حوض مستطیلی شکلی است که فاضلاب با سرعت کمی به طور مداوم در آن جریان می یابد و برای تصفیه نسبی فاضلاب اجتماعات کوچک یا واحدهای مسکونی منفرد به کار برده می شود. زمان توقف فاضلاب در ان بسته به بزرگی و کوچکی سپتیک تانک می تواند ۱۲ ساعت، یک روز و حداکثر ۳ روز باشد. در مدت توقف فاضلاب در سپتیک تانک مواد معلق آن ته نشین می شود و در مدتی نسبتا طولانی عملیات هضم بی هوازی در آن اتفاق خواهد افتاد و با این عمل از میزان حجم لجن که باید هرچند یک بار از تانک تخلیه گردد کاسته خواهد شد. چون تصفیه کاملی بر روی فاضلاب در این موارد به عمل نمی آید، لذا فاضلاب خروجی آن از نقطه نظر بهداشتی ممکن است خطرناک باشد و قبل از تخلیه به هر محیطی نیاز به تصفیه تکمیلی خواهد داشت. از تخلیه فاضلاب یا پساب های محتوی مواد شیمیایی که ممکن است در اعمال تصفیه فاضلاب ایجاد اختلال نمایند در سپتیک تانک باید خودداری نمود. ارتباط بین دو قسمت سپتیک تانک ممکن است به وسیله سوراخی که در دیواره جدا ککنده تعبیه شده یا شکافی که در آن می سازند انجام گیرد.
به طور خلاصه تصفیه فاضلاب صنایع را می توان به صورت زیر تعریف کرد:
- ۱٫ استفاده از سیستم های تصفیه فیزیکی: این شامل فرایندهای مانند تصفیه اولیه، تصفیه ثانویه و تصفیه نهایی است که با استفاده از فرایندهای فیزیکی مانند رسوب‌گیری، فیلتراسیون و اسپرسون انجام می‌شود.
- ۲٫ استفاده از سیستم های تصفیه شیمیایی: این شامل استفاده از مواد شیمیایی مانند کلر، اکسیداسیون و کربن فعال است که برای حذف آلاینده‌های شیمیایی و زیستی از فاضلاب استفاده می‌شود.
- ۳٫ استفاده از سیستم های تصفیه بیولوژیکی: این شامل استفاده از فرایندهای بیولوژیکی مانند تصفیه باکتریایی، تصفیه آب‌شیرین‌کن و تصفیه آب‌پاشش است که برای حذف آلودگی‌های زیست‌شناسی از فاضلاب استفاده می‌شود.
- استفاده از سیستم های تصفیه پیشرفته: این شامل استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته مانند ممبران و الکتروکواگولاسیون است که برای حذف آلودگی‌های مختلف از فاضلاب استفاده می‌شود.
شرکت آرکا گستر رسام سازنده انواع پکیج های تصفیه فاضلاب متناسب با انواع فاضلاب تولیدی صنایع می باشد. برای آگاهی و مشاوره درخصوص انتخاب بهترین روش تصفیه فاضلاب صنایع در کارخانه خود با کارشناسان شرکت آرکا گستر تماس حاصل فرمایید.
